Persdag Comité Champagne 2019 – Duurzaamheid

Deel 2: Duurzaamheidsbeleid en resultaten tot dusver

7 oktober 2019 – Amsterdam

Comité Champagne
Grégoire van den Ostende – Directeur Bureau du Champagne BeNeLux
Thibault le Malloux – Hoofd Communicatie Comité Champagne
Pierre Naviaux – Projectmanager Milieu Comité Champagne

Intro

In dit deel 2 van het verslag van de persdag van het Comité Champagne, aandacht voor de duurzaamheid van champagne gepresenteerd door Pierre Naviaux, Chef de Project Environnement (Projectmanager Milieu).

Er werd veel informatie gedeeld over de ontwikkelingen. En gevolgd door een fijne champagnelunch waarbij ook de gekozen champagnes helemaal op het thema aansloten. Ook werden er champagnes van Brouzje geschonken.

Duurzaamheid

Om korte introductie te krijgen staat er helemaal onderaan dit verslag filmpje een over dit thema. In het kort wordt aangegeven sinds wanneer ze in de Champagne bezig zijn met duurzaamheid en hoe ze dat aanpakken.

Sinds 2001 is de regio zeer actief met duurzaamheid. In eerste instantie is de ‘ecologische voetafdruk’ inzichtelijk gemaakt (2003). Vervolgens zijn door Comité Champagne twee belangrijke doelstellingen vastgesteld, te weten;

1) geen verdelgers meer in 2025,
2) 100% van de champagne bedrijven met een ecologische certificering in 2030.

Een aantal feiten en definities van het Comité Champagne.
Onder duurzaamheid verstaat Comité Champagne: omgeving, maatschappij en de economie.
En het ‘champagnebedrijf’ bestaat uit: 34.000 hectare, 280.000 wijngaard percelen, 16.000 wijnboeren, 140 coöperaties, 340 huizen, 302.000.000 flessen en €4.900.000.000 omzet.
Het credo wat voor de aanpak geldt is dat de vooruitgang van iedereen effectiever is dan bekwaamheid van enkelen. Er vindt continue verbetering plaats. Waarbij de methode Plan/Do/Check/Act wordt gehanteerd.

Van 2001 tot 2003 is eerst een diagnose gemaakt van de huidige stand van zaken. Waarbij er een omgevingsonderzoek is gedaan en de zogenaamde ‘CO2-voetafdruk’ is gemaakt.

In 2004 en 2005 is er vervolgens een actieplan gemaakt met drie pijlers. Te weten een waterplan, biodiversiteitsplan en CO2plan.

Zoals aangegeven is het doel 100% ecologische wijnbouw. Om dit inzichtelijk te krijgen wordt er gewerkt met verschillende keurmerken;
1) biologische wijnbouw – EU definitie
2) duurzame wijnbouw in de Champagne, Viticulture Durable en Champagne – definitie Comité Champagne
3) HVE & andere keurmerken, Haute Valeur Environnementale – definitie Franse Instituut voor wijnbouw en wijn.

Comité Champagne heeft een handboek met 100 regels vastgesteld. Waaronder zaken als fytosanitaire strategie (gewasbescherming), bemestingsbeheer, biodiversiteitsbescherming. Maar ook zaken als terroir & landschapsbehoud, water- en afvalbeheer en de eerder genoemde reductie van de CO2-voetafdruk.

En de eerste resultaten zijn al zichtbaar in de volgende staatjes.

Energie en klimaat uitdaging

Zo zijn er volgens Pierre Naviaux twee uitdagingen.
Adaptatie; het verminderen van de kwetsbaarheid voor klimaatverandering van samenlevingen of het profiteren van de kansen die een veranderend klimaat biedt en mitigatie; maatregelen om de opwarming van de aarde te beperken.

IPCC heeft scenario’s in kaart gebracht van mogelijke temperatuurwijzigingen. Het IPCC is The Intergovernmental Panel on Climate Change, het orgaan van de Verenigde Naties voor het beoordelen van de wetenschap met betrekking tot klimaatverandering.

De eerste reeks scenario’s zijn gegroepeerd onder de naam “A1-scenario’s”. Deze scenario’s zijn gebaseerd op de aanname van snelle economische groei in de wereldeconomie die gepaard gaat met groei van de wereldbevolking tot het midden van de 21e eeuw, gevolgd door ‘een lichte daling hiervan en de snelle introductie van nieuwe efficiënte energietechnologieën. Regionale economieën ontwikkelen zich sterk en de welvaart wordt eerlijk verdeeld.

De A1-scenario’s zijn onderverdeeld in drie groepen: in A1F1 blijft de wereld voornamelijk draaien op fossiele brandstoffen, in A1T met niet-fossiele brandstoffen, in A1B met een mengsel van de twee.

Scenario A2 beschrijft een wereld die verdeeld blijft. Over het algemeen is er geen herverdeling van beschikbare natuurlijke hulpbronnen, technologische kennis en welzijn tussen rijke en arme regio’s. Scenario B1 volgt scenario A1, maar de wereld evolueert sneller naar een servicegerichte economie met de snelle introductie van schone en duurzame technologieën.

Scenario B2 spreekt van een wereld die gericht is op het behoud van het milieu en sociale gelijkheid, maar die begint met regionale oplossingen op het gebied van economische, sociale en ecologische duurzaamheid.

Doelstelling CO2 uitstoot
Wat betreft de doelstelling van het Comité Champagne betreffende de CO2 reductie zijn deze -25% in 2025 en -75% in 2050 ten opzichte van start in 2003.

De huidige CO2 voetafdruk is als volgt onderverdeeld.

De aanpak betreft alle hierboven genoemde onderdelen, welke je terug ziet in het ‘Carbon Plan’.

Als we inzoomen op het oenologische proces denken ze aan de volgende punten;

• reductie van de impact van malolactische fermentatie
• reductie of eliminatie van koudebehandeling
• optimalisatie van energieverbruik
• vermindering van chaptalisatie
• input op basis van bio producten en CO2-afvang.

De verpakking staat gelijk aan 1/3 van de CO2 uitstoot en dus van groot belang voor de reductie.
De fles is reeds aangepakt en weegt hierdoor van 900 gram naar 835 gram, dat is 65 gram minder en 7% lichter.
Daarnaast zijn de dozen aangepast en zijn nu – gemiddeld genomen – van 703 gram naar 245 gram gegaan. Dat is 2,8 maal lichter dan het was.
De CO2 reductie is hierdoor 8.000 ton en gelijk aan 4.000 voertuigen minder op de weg.

Ander voorbeeld is het gebruik van hout in de wijngaard. Hier een staatje van het gebruik van hout. Ter duiding, ‘incinerated’ betekent verbrand. Dit overzicht geeft aan wat het effect is op de uitstoot van CO2 en waar dus aan gewerkt kan worden.

Met betrekking transport kun je denken aan het gebruiken van elektrische vrachtwagens in plaats van fossiele brandstoffen. En zeilschepen in plaats van reguliere vrachtschepen.

Voor gebouwen gaat het om het verminderen van energieverbruik en de thermische kwaliteit van gebouwen verbeteren. Maar ook het ontwikkelen van hernieuwbare energie.

Evenals het promoten van duurzaam bouwen. Hiervoor is zelfs een brochure voor gemaakt.

Voor de afval van het vinificatieproces en ‘bij product’ is de doelstelling 100% hergebruik. Hier gaat het dan om bio-ethanol, brandewijn, druivenpitolie, wijnsteenzuur, polyfenolen, meststoffen, compost en veevoer.

Er wordt gestreefd naar een volledig circulaire economie voor de champagne. In dit schema is dat in beeld gebracht.

Dan de resultaten die tot nog toe zijn geboekt. Deze worden uiteraard goed gemonitord.

Hieruit blijkt dat sinds de meting in 2003 de CO2 reductie in 2013 7% was en vijf jaar later in 2018 14% was.

Als je dat omrekent wat het betekent per champagnefles dan is dat maar liefst -20% in CO2 reductie en -26% op basis van de ratio CO2/omzet per fles.

Nog geen reden om stil te zitten in de Champagne en dus zijn de doelen voor de komende jaren ook in beeld gebracht.

Doelstellingen voor de komende jaren

Adaptatie

Als je kijkt naar de klimaatwijzigingen in de wijngebieden is de Huglin-index interessant. Deze is ontwikkeld door Pierre Huglin en is een zonnewarmte index specifiek gericht op wijnbouw.

De index is de som berekend van de temperatuur van de dagen tussen 1 april en 30 september, waarbij de temperatuur hoger is dan 10 °C. Uitgaande van het idee dat de plant daaronder geen activiteit heeft. Bij deze berekening worden de gemiddelde dagtemperatuur en de maximum dagtemperatuur gebruikt en tevens wordt een correctie toegepast in verband met de geografische ligging. Overigens houdt de index geen rekening met individuele verschillen door ligging van de helling et cetera. Het geeft inzicht, temeer elk druivenras een bepaalde hoeveelheid warmte nodig om succesvol te kunnen worden geteeld om rijpe druiven te kunnen produceren in een bepaald gebied.

Hieronder de index gericht op de Champagne regio. Hierin is de eerder genoemde temperatuurstijging significant.

Volgens Pierre Navieux is het potentiële graad met 0,7% gestegen, de zuurgraad met – 1,3 gram (H2SO4, zwavelzuur) per liter afgenomen en de rijping met maar liefst 18 dagen afgenomen! Dat zien we in de praktijk reeds terug waarbij we Brouzje tevens ieder jaar verslag van doet.

Er is een voorspelling gemaakt wanneer het klimaat zich op deze wijze voortzet. Dat levert dan de volgende grafiek op. Duiding hiervan is denk ik niet nodig. Het is zorgelijk hoe zeer de temperatuur dan stijgt en op welk ‘niveau’ we dan komen.

Vanuit deze wetenschap heeft Comité Champagne vier aandachtsgebieden benoemd

Plantaardig materiaal

• Onderstam
• Klonen van bestaande druiven
• Onderstam
• Nieuwe rassen

Comité Champagne ziet dit geheel als een weegschaal welke met de betreffende onderdelen in balans moet blijven.

Gegeven de condities wordt er gezocht naar resistente druiven. Hier een overzicht waar ze op dit moment staan in dit onderzoek.

Trainingssystemen

• Grondbewerking
• Bladeren verwijderen en snoeien
• Middenin brede wijnrijen

Rijpen van druiven

• Rijpingsnetwerk
• Beslissingsondersteunende middelen

Oenologie

• Warmte oogstmanagement
• Aanpassing aan de evolutie van mostsamenstelling

Bij warm oogstmanagement moet je denken aan; vroeg oogsten (wat al steeds meer gebeurd), snel oogsten, vermijden van blootstelling aan de zon en lichte kratten. In de persruimte betekent dit vervolgens zorgen voor schaduw en ventilatie en korte wachtrijen voor het persen.

Voor het werk in de wijnmakerij betekent dit de most koelen, oxidatie vermijden (bijvullen of inert maken), enzymen gebruiken om te bezinken, snel starten van fermentatie en perfecte hygiëne. Overigens is hygiëne altijd ontzettend belangrijk bij het maken van wijn. Zeker bij kwaliteitswijn.

De presentatie laat wel zien dat Comité Champagne, de boeren, producenten en huizen niet stil zitten en volop bezig zijn met het verduurzamen van de regio en productie.

Na deze uiteenzetting van Pierre Navieux hebben de aanwezigen genoten van heerlijke ‘duurzame’ champagnes met een walking lunch. Van Brouzje was champagne 1 en 5 en 6 in de line up. Het betrof respectievelijk Premier Cru L’Audacieuse van Person (bio-dynamisch) en de Extra Brut en Brut van Leclerc Briant (bio-dynamisch). Allemaal goed verzorgd. Santé!

Hinke de Jong

——