Oogst in de Champagne 2020
Het jaar 2020 gaat om diverse redenen de geschiedenisboeken in. In eerste instantie natuurlijk door Covid19, wat ons allemaal in de greep houdt. Zo ook de mensen die zich bezighouden met champagne. Daarover straks meer.
Vroegste oogst ooit
Maar wat zich daar helemaal niet mee bezig houdt is de natuur. En dat is een ander aandachtspunt. Daar speelt vooral de wijziging van het klimaat de hoofdrol. En dat is nu net wat men ook goed merkt in de Champagne. Zo is de oogst in de Champagne nog nooit eerder zo vroeg in het jaar geweest als nu op 17 augustus. Dit record stond hiervoor op 19 augustus in 2011. Ter vergelijk, in 2019 was het 2 september, in 2018 op 20 augustus, in 2017 op 26 augustus.
Als we kijken naar alle vastgelegde oogstdata sinds 1950[1] dan signaleer ik de volgende trendlijn. Van 1950 tot en met 1987 werd er voornamelijk geoogst vanaf begin oktober – eind september. Laatste oktober oogst was in 1984. Van 1988 tot en met 2002 was de oogst veelal rondom half september. En sinds 2003 tot nu is het opnieuw vervroegd van half september – augustus, waarbij in 2003 de eerste augustus oogst ooit, op de 21’e was. En 2020 de 7de oogst in augustus is.
Oogstdata per Cru
Het Comité Champagne in Epernay bepaalt wat de oogstdata zijn per ‘cru’ (gemeente), 319 in totaal en per druif. Eerder dan de afgegeven data mogen de wijnboeren niet beginnen met oogsten (of met uitzondering). Voor dit jaar was de eerste oogstdatum zoals al even genoemd op maandag 17 augustus 2020 voor alle drie druiven in drie gemeentes de Aube, het zuidelijke deel van de Champagne, waaronder Buxeuil. Van deze gemeente wordt overigens gezegd dat zij met uitzondering al op 13 augustus zijn gestart met oogsten.
Het noordelijke deel van de Champagne, de Marne mocht een dag later starten. De meeste wijnboeren waren aan het oogsten vanaf 24 augustus. Een wijnboer heeft gemiddeld 1,5 hectare wijngaard[2] en deze zijn veelal verdeeld over verschillende gemeentes. Om die reden is er een strakke planning waar er wanneer geoogst wordt.
De startdata vallen dit jaar tussen 17 augustus en 30 augustus voor Saâcy-Sur-Marne in het meest westelijke deel van de Champagne in Vallée de La Marne. De afstand tussen beide genoemde dorpjes is ongeveer 160 km hemelsbreed. De oogstdata zijn uiteraard ieder jaar anders omdat elk jaar klimatologisch anders is. Denk aan de (fysieke en fenolische) rijping van de druiven, potentiële alcoholniveaus en de natuurlijke zuurgraad. Het is dan ook van het grootste belang om het juiste moment te kiezen om te oogsten door de wijnmaker.
Algemene vaststelling van de oogstdata
Als leidraad geldt dat de oogst 100 dagen na de bloei van de druif met kleine witte bloemetjes kan starten. Dit is in de loop der jaren vervroegd naar 96 à 97 dagen. En dit jaar is er zelfs 86 dagen genoteerd. Toch kan de rijping elk jaar weer anders zijn. De vaststelling van de oogstdata wordt ieder jaar uitgevoerd door een observatienetwerk. Vanaf het moment dat de druif begint te veranderen van kleur (véraison) worden 2 keer per week monsters genomen op circa 450 druivenvelden in de gehele Champagne.
Deze monsters worden gecontroleerd op de mate van verkleuring, gemiddeld gewicht, geschatte suikergraad, de totale zuurgraad en op de aanwezigheid van grijze rot. Dit jaar hebben de druiven vrijwel geen grijze rot en de meeldouwschimmel gehad en heeft dat dit jaar vrijwel niet negatief beïnvloed dit jaar. De metingen worden vervolgens dezelfde dag nog doorgegeven aan het laboratorium van het officiële Champagne Comité die de resultaten vaststelt voor elke wijngaard en die vergelijkt met de gemiddelde waarden. Op basis van de resultaten krijgt elke gemeente en druivenras zijn eigen startdatum toegewezen.
Het jaar 2020
Het was een jaar met uitersten. Zo begon het nat met de meeste regen in februari ooit.
Dat sloeg half maart om naar een hele warme en droge periode. Dit had tot gevolg dat de wijnstokken 16 dagen[3] voor liepen op het tienjaarlijkse gemiddelde. En deze voorsprong blijkt één van de voornaamste reden van de vroege oogst dit jaar, naast de extreem vlotte rijping begin augustus. Want de voorsprong is gebleven.
Vorig jaar had (ook) de Champagne met extreme hitte te maken, waarbij het record werd verbroken met 42,9° C begin augustus. Dit jaar is er een ander record gesneuveld want dit jaar was juli de droogste maand ooit. Dit had als effect dat de druiven minder groot waren maar wel kwalitatief goed. Dat wel zeggen een goede balans tussen zuren en suikers, fruitig zijn en ze ook een frisheid hebben met een goede aromatische expressie. Net als vorig jaar hadden de druiven meer zuurgraad en in dezelfde mate soms wat minder verkleuring. Het alcoholpercentage lag tussen 10% en 10,5% gemiddeld. Overigens waren er ook druiven die hieronder zaten en tóch zijn geoogst omdat de balans goed was. Dit jaar zijn vooral de Pinot Noir en Meunier geprezen voor haar kwaliteit. Waar het overigens voor een aantal andere wijnmakers de Chardonnay die ‘king’ is.
Met de oogst van 2020 wordt gesproken wel over de trilogie van 2018, 2019 en 2020 omdat ook de voorgaande oogsten een zeer goede kwaliteit hadden. Om dat echt zeker te weten moeten we wachten wat deze champagnes in petto hebben!
Oogststartdata van onze champagneproducenten
Onze champagneproducenten waar we rechtstreeks van importeren hebben uiteraard ook wijngaarden in verschillende gemeentes. Als we kijken naar de ‘thuisbasis’ dan zijn dit de oogstdata in volgorde van startdata:
Meurville – Côte des Bar – Bar sur Aube (Rémi Leroy)
Pinot Noir en Meunier vanaf 17 augustus
Chardonnay vanaf 20 augustus
Montgueux – Troyes – Aube (Jacques Lassaigne)
Pinot Noir / Meunier vanaf 19 augustus
Chardonnay vanaf 20 augustus
Landreville – Côte des Bar – Bar sur Seine (Petiteaux)
Pinot Noir / Meunier vanaf 19 augustus
Chardonnay vanaf 20 augustus
Damery – Vallée de la Marne (Goutorbe-Bouillot)
Meunier vanaf 20 augustus
Pinot Noir vanaf 22 augustus
Chardonnay vanaf 24 augustus
Prouilly – Massif de Saint Thierry – Montagne de Reims (Goulard)
Alle druiven vanaf 24 augustus
Brouillet – Vallée de l’Ardre – Montagne de Reims (Aspasie)
Alle druiven vanaf 24 augustus
Le Breuil – Vallée de la Marne (Pierre Mignon)
Meunier vanaf 24 augustus
Pinot Noir en Chardonnay vanaf 26 augustus
Avize – Côte de Blancs (Barbier + Corbon + Etienne Calsac)
Alle druiven vanaf 25 augustus
Vertus – Côte de Blancs (Person)
Alle druiven vanaf 25 augustus
Covid19 effecten voor 2020
Dramatisch verlies verkoop en oogstopbrengst
Het jaar 2020 onderscheidt zich natuurlijk door de maatregelen die verband houden met de Covid19 epidemie. Dat heeft sinds het begin van de epidemie al effect op de verkoop van champagne. Het begon in China / Azië waarna de verkoop vroeg in het jaar, snel stil kwam te liggen. Vervolgens volgde Europa, Zuid-Amerika en Amerika. Op het moment dat de eerste grote orders weer uit Azië kwamen zaten wij in Europa er nog middenin. En werd wel gehoopt dat het na drie maanden weer iets op gang zou komen zoals dat in Azië gebeurde. Echter de optelsom van de verloren verkoop is enorm. Er wordt gesproken over 100 miljoen flessen minder, met een waarde van 1,7 miljard euro. Eerder zei communicatiedirecteur van Comité Champagne Thibaut Le Mailloux hierover ‘we are experiencing a crisis that we evaluate to be even worse than the Great Depression of 1929’.
Met nog miljoenen flessen in de kelders wilden met name de grote champagnehuizen dit jaar, de vooraf te bepalen oogst opbrengst fors lager hebben dan voorgaande jaren. De laatste jaren was dat rond de 10.000 kilo per hectare met vorig jaar een productieresultaat van 301 miljoen flessen.
In de Champagne wordt de oogsthoeveelheid bepaald door het Comité Champagne waarin vertegenwoordigers zitten van de wijnboeren en champagnehuizen (négociants, de kopers). Samen moeten ze het eens zijn over vele vraagstukken, zo ook de jaarlijkse te bepalen opbrengst. De wijnboeren verkopen de druiven aan de champagnehuizen. En het aantal verkochte kilo’s in relatie tot toegestane oogsthoeveelheid bepaald daarmee voor de wijnboeren de jaaropbrengst. Denk hierbij aan gemiddeld 6 tot 7 euro per kilo. Voor sommige druiven wordt zelfs meer dan 10 euro betaald.
De champagnehuizen verkopen echter de meeste flessen en zij hebben gezien de huidige volle kelders minder belang bij een grote oogst. Overigens bezitten de champagnehuizen zelf 10% van de wijngaarden. De champagneboeren die zelf ook eigen champagne maken, de champagneproducenten, kijken vooral naar de kwaliteit van de druiven en willen het liefste alle druiven behouden.
Kortom het was dit jaar een lastige discussie waarbij de wijnboeren een opbrengst wilden van 8.500 kilo per hectare. Met als extra argument de uitstekende omstandigheden en de kwalitatief goede druiven. De champagnehuizen waren bereid te gaan tot 5.000 kilo per hectare. Uiteindelijk werd zelfs één dag na de eerste officiële oogstdag, op 18 augustus pas bekend wat de oogst mocht zijn. Uiteindelijk is besloten om de oogstopbrengst 8.000 kilo per hectare te laten zijn. Dat betekent 230 miljoen flessen dit jaar, 71 miljoen flessen minder dan vorig jaar.
Effect besluit lagere oogstopbrengst in de wijngaard
En vervolgens zie je dan dit in de wijngaarden, zie foto. Druiven die wel worden geoogst maar niet meegaan naar de pers. Ze worden geoogst omdat het beter is voor de conditie van de plant en de opvolgende oogst.
Overigens zijn er ook producenten die wel alles oogsten én persen omdat ze een deel kunnen inzetten als ‘reserve individuele’. Het is de wijn die je achter de hand hebt als je een jaar een slechte oogst hebt. Voor eind volgend jaar moeten de cijfers kloppen en dus hebben ze nog een oogstjaar te gaan om over de ‘reserve’ te beslissen. Juist omdat dit jaar de kwaliteit zo goed is, kiezen sommige producenten hiervoor. En zo wisselen ze de ene ‘reserve’ ook wel in voor de ‘reserve’ van een ander jaar. De rest moet worden afgevoerd naar de distilleerderij.
De druivenboeren die er geen champagne van maken laten ze op de grond achter. Elke extra handeling kost immers tijd en dus ook geld.
Personele gevolgen Covid
Omdat de regio elk jaar ongeveer 100.000 tot 120.000 mensen nodig heeft om te plukken komen die vaak ook het buitenland. Het plukken moet volgens regelgeving handmatig gebeuren, vandaar deze aantallen. Uiteraard helpen de familie en de vrienden ook maar dat is lang niet voldoende. De buitenlanders komen veelal uit Oost-Europa en zijn vaak dezelfde ploegen die elk jaar weer bij dezelfde boer komen. Rechtstreeks of via een bemiddelaar.
Door Covid en de reisrestricties was het voor sommige groepen mensen extra moeilijk te komen. Daardoor moest erop zoek worden gegaan naar een oplossing. Misschien was het ‘serendipity’ zoals ze zo mooi in het Engels zeggen. Dit betekent ‘een toevallige en onbedoelde vondst van iets nuttigs terwijl de zoeker er niet naar zocht of naar iets anders zocht’. Want doordat de oogst zo onverwacht vroeg was, diende zich een ideale oplossing aan. Omdat de studenten in Reims nog niet waren gestart met de colleges, zijn zij gevraagd te helpen. En dat hebben ze gedaan! Mooie manier om wat bij te verdienen.
Dat verdienen is overigens voor sommigen per geplukte kilo druiven en voor anderen op basis van tijd. Afhankelijk wat er met de boer wordt afgesproken én hoe ervaren de plukker is.
Vanwege Covid was het verzoek aan de mensen in de auto’s mondkapjes op te doen. De scharen werden ontsmet, sommigen werkten met handschoenen en uiteraard de onderlinge afstand moest worden gehanteerd. Ook was de gezamenlijke lunch op onderlinge afstand heb ik gezien.
Het ziekenhuis in de Champagne was deze periode ook erg druk en dat had niets te maken met Corona maar wel met de oogst. Want het knippen van de druiven blijkt niet voor iedereen goed af te lopen zoals ze daar al jaren weten. Ten eerste zijn de scharen erg scherp, weet ik uit eigen ervaring. En omdat je niet altijd goed kunt zien waar te krippen door de bladeren is het kwaad snel geschied. Mede door het tempo wat de ‘plukkers’ nastreven. Mocht je zelf ooit eens willen helpen met oogsten, let dan op en drink niet teveel champagne ‘s avonds want scherpte en natuurlijk een goed humeur is noodzakelijk bij het oogsten!
Vooralsnog is de fermentatie aan de gang en zullen we nog wel even moeten afwachten hoe de champagne van 2020 proeft, tot die tijd drinken we een fles die in onze kelder al klaar ligt!
Hinke de Jong
[1] Bron data Comité Champagne
[2] Bron data Comité Champagne
[3] Bron data Comité Champagne