Champagne oogst 2023 als een rollercoaster

Samenvatting:

• Bizarre weersomstandigheden; koud voorjaar, storm en hagel in juni, gevaarlijk hete oogstperiode
• Hoge opbrengst met grote trossen.
• Topjaar voor Chardonnay, iets moeilijker voor Pinot Noir en Meunier
• Botrytis ligt op de loer, maar alle wijnmakers van Brouzje hebben zorgvuldig geselecteerd om uitsluitend mooie, gezonde trossen in de pers te krijgen
• Officiële startdatum oogst 2023 was op 4 september voor de Chardonnay in Bligny, Côte des Bar

Koud voorjaar, groei blijft achter

Het voorjaar 2023 in de Champagne is koud, met vorstperiodes tot in april. Begin april ziet het Comité Champagne dat het gemiddelde ontwikkeling van de knoppen op dat moment ‘knop in katoen’ is, stadium drie. De temperaturen zijn huiveringwekkend laag: in Chambrecy was het begin april bijvoorbeeld bijna zeven graden onder nul, gemeten op 10 centimeter boven het maaiveld.

Eind april, begin mei, kruipt de temperatuur omhoog. Scheuten lopen voorzichtig uit, waarnemers noteren een gemiddelde groei van 1,5 blad in een week. Gemiddeld loopt de ontwikkeling van de wijnstokken circa vijf dagen achter bij de gemiddelden (gemeten over de afgelopen tien jaar).

De IJsheiligen, de periode tussen 11 en 14 mei, zijn volgens de volksweerkunde de laatste dagen in het voorjaar dat er nachtvorst is te verwachten. Gelukkig slaan de heiligen dit jaar de Champagne over: de temperaturen in mei dalen weliswaar iets, maar blijven boven nul. Zelfs rond Hemelvaart blijft het koel, de wijnstokken lopen hun groeiachterstand niet in. Knoppen vormen zich laat: gemiddeld pas op 19 april, waarbij Chardonnay vroeg in knop komt, op 14 april, Meunier op 20 april en Pinot Noir op 24 april. Conclusie: de groei van alle druivenrassen loopt gemiddeld vier tot vijf dagen achter op de gemiddelde waardes.

Floraison: achterstand ingelopen

De groeidynamiek versnelt, gemiddeld groeit alles in juni twee tot drie nieuwe bladeren per week. De hoop leeft dat de groeiachterstand wordt ingelopen in de bloeifase, de floraison. Champagne Deutz ziet de eerste bloemetjes op 29 mei al bloeien. Gebaseerd op waarnemingen eind mei, wordt de bloeiperiode geschat op 12 juni, later bijgesteld tot 13 juni, en dat komt overeen met het gemiddelde van de afgelopen tien jaar. Wie wist dat wijnstokken zo heerlijk kunnen ruiken als ze bloeien? Waarnemers tellen de bladeren per stok: Chardonnay: 9 tot 10 opengevouwen bladeren, zelfs 11 opgevouwen bladeren in warmere zones. Pinot Noir: 8 tot 10 opgevouwen bladeren. Meunier: 6 tot 8 opgevouwen bladeren. Meunier is altijd later dan de andere rassen, maar maakt later een inhaalslag want de druiven rijpen sneller.

Die datum van floraison is belangrijk. Tel daar ongeveer 90 dagen bij op, en je weet wanneer er kan worden geoogst. Natuurlijk bloeien niet alle rassen tegelijkertijd: de gemiddelde bloeidata voor Chardonnay, Pinot Noir en Meunier zijn dit jaar respectievelijk 10 juni, 13 juni en 15 juni. De wijnmakers van Corbon zijn blij: ‘Bloei bijna voorbij. We verheugen ons op de oogst!’

Storm in juni

Op 11 juni een nieuwe tegenvaller. Een storm trekt over de wijngaarden. Zondag 11 juni stormt en onweert het flink, de grootste buien vallen aan beide zijden van de Côte des Bar, waar 30 tot 50 millimeter neerslag valt. Het noorden van Sézannais en de Coteaux du Petit Morin krijgt tot 40 millimeter te verduren, en er valt zelfs hagel in Vertus, Soulières, Congy, Broussy-le-Grand, Colombé-le-Sec, Colombé-la-Fosse, Engente, Arrentières, Les Riceys.

De Reserve mag omhoog

Al jaren pleit het Conseil d’Administration des Vignerons indépendants de Champagne voor een verhoging van de zogenaamde ‘Reserve qualitative individuelle’. Dat is een voorraad vergist sap die huizen achter de hand mogen houden, zodat ze in jaren van tegenvallende oogst toch aan de vraag kunnen voldoen. In 2022 is dat vastgesteld op 8.000 kilo per hectare, maar na aandringen wordt het in juli verhoogd naar 10.000 kilo per hectare. De champagnehuizen hebben extra reservevoorraad nodig, de schommelingen in klimaat zorgen de laatste jaren voor onvoorspelbare oogsten, zoals de lage oogst in 2021

Algemene vaststelling van de oogstdata – ‘Réseau Matu’

Als leidraad geldt dat de oogst 100 dagen na de bloei van de druif met kleine witte bloemetjes kan starten. Dit is in de loop der jaren vervroegd naar 96 à 97 dagen. In 2020 was het zelfs 86 dagen. Toch kan de rijping elk jaar weer anders zijn. De vaststelling van de oogstdata wordt ieder jaar uitgevoerd door een observatienetwerk. Vanaf het moment dat de druif begint te veranderen van kleur (véraison) worden 2 keer per week monsters genomen op circa 450 druivenvelden in de gehele Champagne.

Deze monsters worden gecontroleerd op de mate van verkleuring, gemiddeld gewicht, geschatte suikergraad, de totale zuurgraad en op de aanwezigheid van grijze rot. De metingen worden vervolgens dezelfde dag nog doorgegeven aan het laboratorium van het officiële Champagne Comité die de resultaten vaststelt voor elke wijngaard en die vergelijkt met de gemiddelde waarden. Sinds 2021 wordt er een app voor mobiele telefoons gebruikt om de gegevens te verzamelen.  Op basis van de resultaten krijgt elke gemeente en druivenras zijn eigen startdatum toegewezen. Dit heet Réseau Matu.

Restje regen in juli, hitte tijdens de oogst

Koud voorjaar, stormen en hagel in juni, en nog zijn de Champagneboeren niet veilig: juli is nat, erg nat. Veel te nat. Het blijft maar regenen, de zon laat zich bijna niet zien. Wordt dat in augustus goedgemaakt? De temperatuur gaat omhoog, de lucht blijft blauw en de druiven rijpen. Eind augustus maken de wijnmakers zich op voor de oogst. Ze weten dat het lastig wordt (Marx Coutelas: ‘Fingers crossed, dit wordt geen makkelijke oogst’), maar blijven positief, zoals bijvoorbeeld Antoine Chevalier: ‘De oogst lijkt geweldig te worden. Vanaf nu blijft het zonnig, redelijk warm met koele nachten.’

De druiventrossen zijn abnormaal groot. Normaal gesproken weegt een tros druiven ongeveer 170 gram, maar dit jaar worden trossen van 250 gram geplukt. Rousseaux Batteux begint 10 september met plukken. Adrien: ‘Het lijkt goed te zitten met het potentiële alcoholniveau. We zijn bezorgd over de oogst in de Vallee de la Marne. De Meunier lijkt daar last te hebben van botrytis, door het warme en vochtige weer.’ Over het algemeen hebben de blauwe druivenrassen het moeilijk, 2023 is voor Chardonnay juist een goed jaar.

September: meer dan 40°C

Dan schiet de thermometer omhoog, de temperaturen in september komen boven de veertig graden. Iedereen zucht onder de warmte en neemt z’n maatregelen, zoals Ullens: ‘We starten vroeg met oogsten en houden de druiven koel in koeltrucks.’ Philippe Glavier startte op 8 september en hij heeft het ook warm: ‘Very warm temperatures’. Rémi Leroy ziet zelfs zonnebrand op zijn druiven door de hitte. Over het algemeen is zo’n warm najaar goed voor de druiven, vertelt Sébastien Petiteaux: ‘We gaan voorzichtig beginnen, plukken alles met de hand, zoals verplicht in Champagne. Sommige druiven zijn misschien aangetast door vocht. De suiker- en zuurgehaltes zijn heel goed, dankzij het warme, droge weer van de afgelopen vijftien dagen. We verwachten een mooie kwaliteit sap in de tanks.’

Die hoge temperaturen tijdens het oogsten zijn misschien bekend terrein in Spanje en Italië, maar in Champagne is dat nieuw. Het gaat fout: vijf mensen overlijden door de hitte, twee in de wijngaard en drie thuis na een lange, hete werkdag thuis. Wat een drama. Er wordt onderzoek gedaan naar wat er nou precies is gebeurd. Het prefectuur Marne verspreidt een folder onder Champagneboeren met maatregelen die ze kunnen nemen om oogstkrachten te beschermen: vroeg beginnen, meer water drinken, tempo omlaag.

2023, een jaar voor Chardonnay

En dan: die oogst. Antoine Chevalier, nieuw in het assortiment van Brouzje, is tevreden. ‘In Coteaux Vitryats hebben we een mooie oogst. Ik heb honderd procent Chardonnay, die een groeicyclus had zoals je van deze druif kunt verwachten. Het resultaat is een mooie rijpe druif, met een gemiddeld tot iets lager alcoholpotentieel.’ Ook Bryan Marx van Marx Coutelas en Domaine de Tuileries is enthousiast. ‘Een geweldig jaar voor Chardonnay!’

Geweldige oogst, zegt Philippe Glavier. ‘Dat heeft me verbaasd. Door de hoge temperaturen vlak voor de oogst zorgden voor mooie waarden. En door de regen vlak voor die hittegolf bevatten de druiven veel sap en mooie concentraties. Prachtige aroma’s!’

De Chardonnay van Goutorbe Bouillot was als eerste rijp. ‘Normaal gesproken is dat de Meunier. We hebben genoeg Chardonnay kunnen plukken om te kunnen blenden – of juist niet.’

Gaspard Brochet noemt de Chardonnay zelfs ‘exceptioneel’. ‘Ik kan gewoon niet wachten hoe deze wijn over een maand of vier smaakt. De opbrengst en de kwaliteit is hoog, de druiven zijn gezond, de waarden zijn prachtig.’ Hij werkt met koude fermentatie, zodat hij de fase van vergisting zo lang mogelijk kan rekken. ‘Ook laat ik de bezinksels van de Chardonnay bij de wijn, zodat ik meer aroma’s en smaak aan de druiven kan onttrekken.’

Person is net zo blij als zijn collega’s. ‘Al vanaf de eerste keer proeven ben ik gek op onze Chardonnay. Fris, veel fruit, mooie aciditeit. De wijn die we nu in de vaten hebben is echt mooi. Over de pinot kan ik nog niet veel zeggen, die is nog te jong en gesloten om er een uitspraak over te doen.’

Cijfers zeggen alles

Maxime Ullens de Schooten (Domaine de Marzilly) geeft interessante cijfers over de rijpheid van de druiven. ‘In 2020 en 2022 waren de fysiologische en fenolische rijpheid hoog, we maten 10,5 en 11,2 als potentieel alcohol. Dit jaar was het anders: de druiven waren fenolisch rijp bij 9, in vergelijking een laag potentieel.’

Gaspard Brochet deelt ook wat cijfers. Zijn Pinot meet tussen de 8,2 en 9,4. Dat is laag, geeft hij aan. Alleen zijn Pinot van Mont Benoit raakte 10,9, een uitzondering. ‘De aroma’s zijn geweldig’, zegt hij. ‘De Pinot en de Meunier hebben een hoge concentratie aroma’s, de Chardonnay is buitengewoon.’

Oogst startdata van onze champagneproducenten

Pinot en Meunier maken het lastig

Over het algemeen zorgden de blauwe druiven voor problemen, vertelt Rémi Leroy. ‘De opbrengst is hoog, maar onze Pinot vertoonde wat rotte plekjes. Die druiven hebben we natuurlijk niet geplukt.’

Goutorbe Bouillot worstelde ook met de blauwe druiven. ‘Het juiste moment van plukken en zorgvuldige selectie van de pinot was van belang. De Meunier was lastiger. De plannen veranderden elke dag: we besloten op het laatste moment welk plot we gingen plukken. Gelukkig hebben we een goed team oogstkrachten, die flexibel werken.’ Het grootste probleem was de verstoorde ontwikkeling door de temperatuur. ‘De ontwikkeling van de druiven stopte op een bepaald moment, dus het alcoholpotentieel van de Meunier bleef achter terwijl de fenolische rijpheid al was bereikt.’

Marx Coutelas herkent de problemen. ‘De Meunier maakte het ons niet makkelijk. De druiventrossen waren zwaar en groot, op sommige percelen zag ik rot ontstaan. Maar uiteindelijk kregen we mooie, gezonde druiven binnen.’

Daar zorgen de wijnmakers van Brouzje voor, door de druiven zorgvuldig te selecteren. Aangetaste druiven gaan weg, alleen de mooie, gezonde trossen worden geperst. Zo werkt Laurent Lépitre ook. ‘Ik maakte me dit jaar zorgen over botrytis, maar dat viel uiteindelijk mee. De oogst was groot genoeg om alleen de goede druiven uit te kiezen. Gelukkig zorgt die grote opbrengst er ook voor dat ik reserves kan aanleggen, na die vreselijke oogst van 2021.’ J.M. Goulard is ook enthousiast over de omvang van de oogst. ‘We hebben nog nooit zoveel druiven geplukt’, schrijft Damien. ‘We hebben goed gesorteerd en zo hebben we een mooie oogst binnengehaald. De vatenkamer is overvol en het ruikt er goed.’

Fris en klassiek

Bij Antoine Chevalier staat alles te gisten als hij ons mailt. ‘Dit is mijn eerste jaar zonder sulfiet of chaptalisatie. We komen wat lager uit qua alcohol, maar de aciditeit van de wijn is goed, hoewel in sommige vaten wat lager dan normaal. Ik prijs me gelukkig dat ik alleen met Chardonnay werk, want voor de blauwe druiven is het een ander verhaal.’

Corbon vat het mooi samen. ‘Ik heb mensen om me heen horen klagen: te weinig aciditeit. Iemand zei tegen me: dit wordt zeker niet de beste oogst van de eeuw. Dan moet ik lachen, want we kunnen toch niet ieder jaar de beste oogst van de eeuw hebben! Ik ben tevreden met onze oogsten, hoewel bij ons ook de Meunier en de Pinot Noir voor hoofdbrekers hebben gezorgd.’ Slotwoorden voor een positief gestemde Rousseaux Batteux. ‘Mooie oogst! Fris en klassiek.’